काठमाडौं । गत आर्थिक वर्षमा नेपालको व्यापार घाटा साढे १४ अर्ब रुपैयाँभन्दा बढी छ । अर्थात् मुलुकमा निर्यातभन्दा आयातको मात्रा निकै ठूलो छ । व्यापार घाटा कम गर्नका लागि निर्यात बढाउनुको विकल्प छैन । सरकारले व्यवस्थित तवरले निर्यातजन्य वस्तु तथा सेवा उत्पादन र बिस्तार गर्न सके उल्लेख्य मात्रामा विदेशी मुद्रा आर्जन गर्दै व्यापार घाटा कम गर्न सकिन्छ ।
यद्यपि नेपालले केही यस्तो वस्तुहरु छन् जसको निर्यातबाट राम्रो आम्दानी गरिरहेको छ । जसमध्ये गलैचा, अलैची, अम्रिसो, कुकुर तथा विरालाको खाना, यार्सागुम्बा पनि पर्छन् । जसको निर्यातबाट गत आवमा मुलुकले रु २४ अर्बभन्दा बढी आम्दानी गरेको छ ।
भन्सार विभागको तथ्याङ्कानुसार पछिल्लो पाँच वर्षमा नेपालबाट ४१ अर्ब रुपैयाँ बढीको कार्पेट (गलैँचा) निर्यात भएको छ । गत आवमा २०७९\८० मा एक ११ अर्ब ५० करोड ६६ लाख २३ हजार रुपैयाँको गलैँचा निर्यात भएको विभागको भनाइ छ ।
यहाँ उत्पादन हुने गलैँचा अमेरिका, जर्मनी, बेलायतलगायतका मुुलुकमा निर्यात हुन्छ । ऊन तथा जनावरका रौबाट बनेका यस्ता गलैँचाको माग विशेष गरी अमेरिका तथा यूरोप नै हो । गत आवमा अमेरिकामा मात्रै सात अर्ब १८ करोड २५ लाख ६७ हजार रुपैयाँ बराबरको गलैँचा निर्यात भएको छ । साथै जर्मनीमा ८८ करोड ७० लाख २२ हजार रुपैयाँ, बेलायतमा ७८ करोड ७५ लाख ७६ हजार रुपैयाँ, इटलीमा ६१ करोड ४६ लाख ६२ हजार रुपैयाँ बराबरको गलैँचा निर्यात भएको छ । साथै गत आवमा फ्रान्समा ३४ करोड २५ लाख ९२ हजार रुपैयाँ बराबरको गलैँचा निर्यात भएको छ ।
भन्सार विभागका अनुसार अघिल्लो आवमा कूल नौ अर्ब ५६ करोड ७७ लाख ३० हजार रुपैयाँ बराबरको गलैँचा निर्यात भएको छ । त्यस्तै आव २०७७्७८ मा सात अर्ब २४ करोड ४० लाख ५० हजार रुपैयाँ, आव २०७६्७७ मा छ अर्ब १५ करोड ७७ लाख छ हजार रुपैयाँको तथा आव २०७५्७६मा सात अर्ब ३६ करोड ९६ लाख ९५ हजार रुपैयाँको गलैँचा विभिन्न देशमा निर्यात भएको छ ।
आठ अर्बको अलैँची निर्यात
विभागका अनुसार गत आवमा आठ अर्ब रुपैयाँभन्दा बढीको अलैँची निर्यात भएको छ । मुलुकको वैदेशिक व्यापारमा अलैची निर्यातको मूख्य भूमिका छ । गत आवमा आठ अर्ब २७ करोड ६५ लाख ९७ हजार रुपैयाँ बराबरको अलैँची मूलुकबाट निर्यात भएको छ । जुन अघिल्लो आवमा चार अर्ब ८१ करोड ३४ लाख ६५ हजार रुपैयाँ थियो ।
विभागका अनुसार आव २०७७्७८ मा सात अर्ब एक करोड आठ लाख २९ हजार रुपैयाँ, आव २०७६्७७ मा दुई अर्ब ५३ करोड ९५ लाख ९५ हजार रुपैयाँ तथा आव २०७५्७६ मा दुई अर्ब ७१ करोड ४९ लाख ४२ हजार रुपैयाँ बराबरको अलैैची निर्यात भएको छ । नेपालबाट भारत, पाकिस्तान, इटली तथा जर्मनीलगायत मूलुकमा अलैँची निर्यात हुने गरेको छ ।
कुकुर तथा विरालाको खानाको निर्यात बढ्दो
पछिल्लो केही वर्षयता नेपालबाट निर्यात हुने वस्तुमा कुकुर तथा विरालाको खानासमेत पर्दै गएको छ । विगत पाँच वर्षमा मात्रै मुलुकबाट १० अर्ब रुपैयाँको यस्ता वस्तु निर्यात भएको विवरण भन्सार विभागले सार्वजनिक गरेको छ । गत आवमा मात्रै तीन अर्ब ४० करोड ९० लाख ७३ हजार रुपैयाँ बराबरको यस्ता वस्तु मूलुकबाट बाहिरिएको विभागले सार्वजनिक विवरणमा उल्लेख छ । गत आवमा दुई अर्ब ९६ करोड ७६ लाख रुपैयाँका यस्ता वस्तु अमेरिका निर्यात भएको थियो ।
त्यस्तै २९ करोड ४२ लाख ३५ हजार रुपैयाँको क्यानडा, तीन करोड ९३ लाख ५६ हजार रुपैयाँ बराबरको जापान निर्यात भएको सार्वजनिक विवरमा उल्लेख छ । नेपालले अघिल्लो आवमा दुई अर्ब ९१ करोड १९ लाख ३९ हजार रुपैयाँको कुकुर तथा विरालाका लागि बनेका यस्ता खानेकुरा निर्यात गरेको छ । त्यस्तै आव २०७७्७८ मा एक अर्ब ९६ करोड ५० लाख ४६ हजार रुपैयाँ, आव २०७६्७७ मा एक अर्ब २२ करोड ८३ लाख ५६ हजार रुपैयाँ तथा आव २०७५्७६ मा एक अर्ब पाँच करोड २८ लाख ७६ हजार रुपैयाँको यस्ता बस्तु मुलुकबाट निर्यात भएको विवरण्मा उल्लेख छ ।
पाँच वर्षमा तीन अब रुपैयाँको अम्रिसो निर्यात
नेपालबाट निर्यात हुने वस्तुमा अम्रिसो पनि पर्छ । विभागका अनुसार पछिल्लो पाँच वर्षमा अम्रिसो निर्यातबाट तीन अर्ब ३३ करोड छ लाख ९२ हजार रुपैयाँ आम्दानी भएको छ । गत आवमा एक अर्ब ८८ लाख रुपैयाँ को अम्रिसो भारत निर्यात भएको छ । नेपालबाट निर्यात हुने अम्रिसोको मूख्य गन्तव्य भारत हो ।
विभागको विवरणानुसार अघिल्लो आवमा ६९ करोड ९८ लाख ६२ हजार रुपैयाँको अम्रिसो नियात भएको छ । त्यस्तै आव २०७७्७८मा ६५ करोड ८८ लाख १३ हजार रुपैयाँको, आव २०७६्७७ मा ५५ कराड ७४ लाख ७८ हजार रुपैयाँ तथा आव २०७५्७६ मा ४० करोड ५७ लाख ३९ हजार रुपैयाँको अम्रिसो मूलुकबाट निर्यात भएको छ ।
एक वर्षमा ४४ करोड रुपैयाँको यार्सागुम्बा निर्यात
विभागका अनुसार गत आवमा ४४ करोड ३१ लाख रुपैयाँको यार्सागुम्बा निर्यात भएको छ । नेपालको उच्च हिमाली क्षेत्रमा पाइने जडीबुटी यार्चागुम्बाको निर्यात पछिल्ला पाँच वर्ष यताकै उच्च हो ।
अघिल्लो आवमा ३० करोड ९२ लाख ३३ हजार रुपैयाँको यार्चागुम्बा निर्यात भएको थियो । त्यस्तै आव २०७७्७८ मा १५ करोड ७६ लाख २५ हजार रुपैयाँको, आव २०७६्७७ मा २० करोड २२ लाख ३५ हजार रुपैयाँको तथा आव २०७५्७६ मा १७ करोड ९४ लाख आठ हजार रुपैयाँको यार्चागुम्बा निर्यात भएको छ । विभागका अनुसार नेपालबाट यार्चागुम्बा मुख्य निर्यात हुने मुलुकमा हङकङ, कम्बोडिया, मलेसिया, सिङ्गापुर, भियतनाम, अमेरिकालगायतका राष्ट्र पर्छन् । रासस
